Μελανόμορφα-Ερυθρόμορφα αγγεία (μέρος 3ο)

 

Η τεχνική της “Αναγωγής του Σιδήρου” αποτελεί ένα τεχνολογικό επίτευγμα της Αρχαίας Ελλάδας κατά την Κλασσική περίοδο. Ερευνητές από όλο τον κόσμο έχουν βάλει στο μικροσκόπιο αρχαιολογικά ευρήματα της τότε εποχής. Στόχος τους, η εύρεση της αρχαίας τεχνικής διακόσμησης των περίφημων Μελανόμορφων-Ερυθρόμορφων Αττικών αγγείων.

Έχοντας αναφέρει ιστορικά και τεχνικά δεδομένα της αρχαίας αυτής τεχνικής αγγειογραφίας, σε αυτό το άρθρο, θα παραθέσουμε τον συλλογισμό όπως και τα ερωτήματα τα οποία έχουν δημιουργηθεί στον Κεραμέα Γιάννη Σταγκίδη, μετά από μακροχρόνια πειράματα, όσον αφορά την κατανόηση της συγκεκριμένης τεχνικής διακόσμησης των Αττικών αγγείων.

Τα σημαντικότερα  βήματα, για την κατανόηση της προαναφερθείσας τεχνικής, έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Ο συνδυασμός εξιδεικευμένων τεχνικών ανάλυσης και εργαστηριακών πειραμάτων έχει δώσει απαντήσεις σε αρκετά ερωτήματα του παρελθόντος. Ο Γιάννης Σταγκίδης, λαμβάνοντας υπόψη τα μέχρι τώρα στοιχεία των ερευνών αναφέρει :

·         Οι αρχαίοι κεραμείς της Κλασικής περιόδου, δεν στίλβωναν τα κεραμικά τους αντικείμενα όπως οι Νεολιθικοί και οι σημερινοί κεραμείς.

·         Δεν γνωρίζουμε, ακριβώς, την διαδικασία επεξεργασίας των Αργιλοχωμάτων προς δημιουργία του τελικού επιχρίσματος. Συνεπώς δεν γνωρίζουμε τι διαβρωτικά χρησιμοποιούσαν ώστε να πάρουν το λεπτόκοκκο επίχρισμα. Έχει ειπωθεί σε έρευνες, ότι χρησιμοποιούσαν  ούρα, τριμμένα οστά, στάχτη φυκιών κτλ  ως διαβρωτικά υλικά. Μετά από πειράματα, θεωρώ ότι είναι αναποτελεσματικά.

·         Οι Αθηναίοι κεραμείς λειτουργούσαν καθαρά εμπειρικά κατά την όπτηση. Σίγουρα δεν είχαν πυρόμετρα να ελέγξουνε την θερμοκρασία του καμινιού και σίγουρα δεν μπορούσαν να ελέγξουν την ίση κατανομή θερμοκρασίας σε όλα τα μέρη του εσωτερικού του καμινιού.

 

Κάποια ερωτήματα προς σκέψη :

§  Σε ποια φάση του αντικειμένου, τοποθετούσαν το λεπτόκοκκο επίχρισμα ; Όταν το κεραμικό αντικείμενο ήταν νωπό, εντελώς στεγνό ή ψημένο μια φορά (τερακότα) ;  (Μάλλον, χρησιμοποιούσαν το επίχρισμα σε ψημένο κεραμικό αντικείμενο. Καταλήγουμε σε αυτό το συμπέρασμα, βάση της αγγειογραφίας στην παρακάτω φωτογραφία. Ο τεχνίτης κρατάει ένα αγγείο με φάρδος περίπου μισό μέτρο, με τέτοιο τρόπο, που είναι αδύνατο να μην σπάσει εκτός και εάν είναι ψημένο).

§  Στα Μελανόμορφα αγγεία, για να δοθούν οι γραμμικές λεπτομέρειες του σκίτσου, το χάραζαν.

-          Ένα τόσο στιλπνό και συνεκτικό επίχρισμα, εάν το χάραζαν σε μη  ψημένο κεραμικό αντικείμενο (στεγνή μορφή), δεν θα απολεπιζόταν δεξιά και αριστερά της γραμμής ;

-          Εάν το χάραζαν στην νωπή φάση του κεραμικού αντικειμένου, το βάθος της γραμμής δεν θα ήταν ανομοιόμορφο ;

 

§  Εάν λάβουμε υπόψη το πώς γίνεται και ποια τα αποτελέσματα της Αναγωγής. Δηλαδή, κατά την όπτηση με αναγωγή, το μαύρισμα στα κεραμικά αντικείμενα έχει μια μικρή διάχυση, ειδικά όταν το ένα κεραμικό αντικείμενο ακουμπάει με το άλλο. Βάση των παραπάνω δημιουργούνται κάποια ερωτήματα :

-          Πως είναι δυνατόν να υπάρχει τόση ακρίβεια  στις γραμμές και τις λεπτομέρειες των αγγειογραφιών ;

-          Μήπως ψήνανε τα κεραμικά αντικείμενα ένα-ένα ;

-          Μήπως το μαύρο χρώμα δεν είναι αποτέλεσμα Αναγωγής ;

 

Πολλά είναι τα αναπάντητα ερωτήματα ως προς την εύρεση της αρχαίας διαδικασίας αναπαραγωγής των Μελανόμορφων-Ερυθρόμορφων Αττικών αγγείων.

Σκοπός της προσπάθειας αυτής, είναι η παρότρυνση όλων των επιστημονικών κλάδων (Γεωλόγοι, Αρχαιολόγοι, Χημικοί κτλ.), που μπορούν να ερευνήσουν και να προσεγγίσουν το συγκεκριμένο θέμα, ώστε να συνεργαστούν με στόχο την εύρεση της αυθεντικής “συνταγής” του Αττικού μαύρου.